Szkoła podstawowa
Na tej stronie poznamy metodę szacowania pierwiastków, czyli przybliżonego wyznaczania wartości pierwiastka z liczby, która nie jest kwadratem liczby naturalnej.
Metoda ta polega na znalezieniu dwóch liczb całkowitych, których kwadraty otaczają liczbę, z której chcemy wyciągnąć pierwiastek.
Podstawowa idea szacowania
Aby oszacować \(\sqrt{x}\), gdzie \(x\) nie jest kwadratem liczby naturalnej, należy:
- Znaleźć taką liczbę całkowitą \(a\), że \(a^2 \le x \lt (a+1)^2\).
- Wówczas \(\sqrt{x}\) mieści się pomiędzy liczbami \(a\) oraz \(a+1\).
Wyznacz przybliżoną wartość \(\sqrt{50}\). Szukamy liczb, których kwadraty otaczają liczbę \(50\).
- \(7^2=49\) – za mało (ale do \(50\) brakuje bardzo niewiele).
- \(8^2=64\) – za dużo.
Zatem podstawowe oszacowanie, to: \[7\lt \sqrt{50} \lt 8\] Zauważając, że \(\sqrt{50}\) jest tylko nieco większe od \(7\), możemy oszacować, że np.: \[\sqrt{50} \approx 7 \quad \text{lub}\quad \sqrt{50} \approx 7{,}1\] Chcąc uzyskać dokładniejsze przybliżenie, sprawdzamy:
- \(7{,}1^2=50{,}41\) – za dużo.
- \(7{,}05^2=49{,}7\) – za mało.
- \(7{,}07^2=49{,}98\) – za mało, ale prawie idealnie.
Zatem ostatecznie możemy oszacować z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku, że: \[\sqrt{50}\approx7{,}07\]
Wyznacz przybliżoną wartość \(\sqrt{20}\).
Szukamy liczb, których kwadraty otaczają liczbę \(20\):
- \(4^2=16\) – za mało.
- \(5^2=25\) – za dużo.
Zatem podstawowe oszacowanie:
\[ 4 \lt \sqrt{20} \lt 5 \]
Przybliżamy dalej:
- \(4{,}4^2=19{,}36\) – za mało.
- \(4{,}5^2=20{,}25\) – za dużo.
- \(4{,}47^2\approx19{,}98\) – bardzo blisko.
Ostatecznie: \(\sqrt{20}\approx4{,}47\).
Wyznacz przybliżoną wartość \(\sqrt{34}\).
Szukamy liczb, których kwadraty otaczają liczbę \(34\):
- \(5^2=25\) – za mało.
- \(6^2=36\) – za dużo.
Zatem podstawowe oszacowanie:
\[ 5 \lt \sqrt{34} \lt 6 \]
Przybliżamy dalej:
- \(5{,}8^2=33{,}64\) – za mało.
- \(5{,}84^2\approx34{,}10\) – za dużo.
- \(5{,}83^2\approx33{,}99\) – niemal idealnie.
Ostatecznie: \(\sqrt{34}\approx5{,}83\).
Wyznacz przybliżoną wartość \(\sqrt{2}\) z dokładnością do czterech miejsc po przecinku.
Szukamy liczb, których kwadraty otaczają liczbę \(2\):
- \(1^2=1\) – za mało.
- \(2^2=4\) – za dużo.
Zatem początkowe oszacowanie:
\[ 1 \lt \sqrt{2} \lt 2 \]
Przybliżenia krok po kroku:
- \(1{,}4^2=1{,}96\) – za mało, ale niewiele brakuje.
- \(1{,}42^2\approx2{,}0164\) – za dużo.
- \(1{,}41^2\approx1{,}9881\) – za mało.
- \(1{,}415^2\approx2{,}0022\) – za dużo.
- \(1{,}414^2\approx1{,}9994\) – za mało, ale bardzo blisko celu.
- \(1{,}4142^2\approx2{,}0000\) – idealne przybliżenie.
Ostatecznie: \(\sqrt{2}\approx1{,}4142\).
Do oszacowania \(\sqrt{2}\) możemy używać różnych przybliżeń w zależnośći od potrzeby, np.: \[\sqrt{2}\approx1{,}4\quad \text{lub} \quad \sqrt{2}\approx1{,}41\quad \text{lub ...} \]
Oto przybliżenie pierwiastka z \(3\): \[\sqrt{3}\approx 1{,}73\]
Obserwacja
Znajomość kwadratów liczb naturalnych (np. \(1^2, 2^2, 3^2, \dots\)) ułatwia szybkie oszacowanie pierwiastków.
Jeżeli znajdziemy dwie kolejne liczby, których kwadraty otaczają pierwiastkowaną liczbę, to możemy wstępnie oszacować wartość pierwiastka. Jeżeli musimy przybliżyć wartość większego wyrażenia z pierwiastkami, to najpierw maksymalnie upraszczamy wyrażenie, a dopiero na końcu szukamy przybliżenia.
Oblicz wartość dokładną oraz przybliżoną wyrażenia \(3(\sqrt{2}+2\sqrt{3})-6\sqrt{3}\).
Rozpisujemy wyrażenie: \[ 3(\sqrt{2}+2\sqrt{3})-6\sqrt{3}=3\sqrt{2}+6\sqrt{3}-6\sqrt{3}=3\sqrt{2} \] Wartość dokładna to: \(3\sqrt{2}\).
Wartość przybliżoną, wyznaczamy korzystając z oszacowania \(\sqrt{2}\approx1{,}4142\): \[ 3\sqrt{2}\approx3\cdot 1{,}4142\approx4{,}24. \]
Oblicz wartość dokładną oraz przybliżoną wyrażenia \(10\sqrt{3}-3-8\sqrt{3}\).
Rozpisujemy wyrażenie: \[ 10\sqrt{3}-3-8\sqrt{3}=(10\sqrt{3}-8\sqrt{3})-3=2\sqrt{3}-3. \] Wartość dokładna to: \(2\sqrt{3}-3\).
Wartość przybliżoną wyznaczamy, korzystając z oszacowania \(\sqrt{3}\approx1{,}732\): \[ 2\sqrt{3}-3\approx2\cdot1{,}732-3\approx3{,}46-3\approx0{,}46. \]
Oblicz wartość dokładną oraz przybliżoną wyrażenia \(\sqrt{9}-\sqrt{2}\cdot\sqrt{3}\).
Rozpisujemy wyrażenie: \[ \sqrt{9}-\sqrt{2}\cdot\sqrt{3}=3-\sqrt{2\cdot3}=3-\sqrt{6}. \] Wartość dokładna to: \(3-\sqrt{6}\).
Wartość przybliżoną wyznaczamy, korzystając z oszacowania \(\sqrt{6}\approx2{,}45\): \[ 3-\sqrt{6}\approx3-2{,}45\approx0{,}55. \]
Ważna informacja
Z przybliżeń pierwiastków korzystamy tylko w zadaniach z kontekstem praktycznym, lub gdy jest to napisane w poleceniu. W innych przypadkach zawsze podajemy wynik dokładny (za pomocą pierwiastka), a nie przybliżone. Podsumowując, szacowanie pierwiastków to praktyczna umiejętność, która rozwija intuicję matematyczną i pomaga w zrozumieniu zależności między liczbami.
Wyznacz przybliżoną wartość \(\sqrt{5}\) do dwóch miejsc po przecinku.
\(\sqrt{5}\approx2{,}24\)
Szukamy liczb, których kwadraty otaczają liczbę \(5\):
- \(2^2=4\) – za mało.
- \(3^2=9\) – za dużo.
Zatem podstawowe oszacowanie:
\[ 2 \lt \sqrt{5} \lt 3 \]
Przybliżamy dalej:
- \(2{,}2^2=4{,}84\) – za mało.
- \(2{,}3^2=5{,}29\) – za dużo.
- \(2{,}24^2\approx5{,}02\) – za dużo ale bardzo blisko.
- \(2{,}23^2\approx4{,}97\) – za mało ale też blisko.
Ostatecznie: \(\sqrt{5}\approx2{,}24\).
Oblicz wartość dokładną oraz przybliżoną wyrażenia \(\frac{3\sqrt{6}}{\sqrt{3}}-\sqrt{2}\).
Wartość dokładna: \(2\sqrt{2}\).
Wartość przybliżona: \(\sqrt{2}\approx1{,}414\).
Rozpisujemy wyrażenie: \[ \frac{3\sqrt{6}}{\sqrt{3}}-\sqrt{2}=3\cdot\frac{\sqrt{6}}{\sqrt{3}}-\sqrt{2}=3\sqrt{2}-\sqrt{2}. \] Upraszczamy: \[ 3\sqrt{2}-\sqrt{2}=2\sqrt{2}. \] Wartość dokładna to: \(2\sqrt{2}\).
Wartość przybliżoną wyznaczamy, korzystając z oszacowania \(\sqrt{2}\approx1{,}414\): \[ 2\sqrt{2}\approx2\cdot1{,}414\approx2{,}83. \]